Heilsa og vellíða og friður og réttlæti miklvægust

Heilsa og vellíðan og friður og réttlæti eru mikilvægustu heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna samkvæmt Íslensku kynslóðamælingunni 2025

Íslenska kynslóðamælingin er viðamikil rannsókn sem byggir á 54 spurningum sem Prósent framkvæmir á
tveggja ára fresti til að kanna viðhorf, reynslu og hegðun fjögurra kynslóða til fjölda málefna:
Z kynslóðin, fædd 1997-2010
Y kynslóðin, fædd 1981-1996
X kynslóðin, fædd 1965-1980
Uppgangskynslóðin, fædd 1946-1964

Niðurstöður fyrir árið 2025 eru nú tilbúnar og er áhugavert að sjá viðhorf kynslóðanna og þróun á milli
tímabila. Í rannsókninni spyrjum við meðal annars eftirfarandi spurningar:

Hvaða heimsmarkmið Sameinuðu Þjóðanna um sjálfbæra þróun myndir þú vilja sjá lagða mesta
áherslu á í íslensku samfélagi í dag?

Heimsmarkmiðin eru 17 talsins og mátti haka við allt að 5 valmöguleika. Öllum kynslóðum nema
uppgangskynslóðinni fannst heilsa og vellíðan mikilvægust. Hjá þeirri kynslóð var friður og réttlæti efst.

Mynd 1. Hvaða heimsmarkmið Sameinuðu Þjóðanna um sjálfbæra þróun myndir þú vilja sjá lagða mesta áherslu á í íslensku samfélagi í dag? Niðurstöður eftir kynslóðum.

Z kynslóðin og þróun á viðhorfi hennar til heimsmarkmiðanna

Árið 2021 voru aðgerðir í loftlagsmálum það heimsmarkmið sem flest í Z kynslóðinni merktu við. Tveimur
árum síðar urðu miklar breytingar en þá var heimsmarkmiðið heilsa og vellíðan oftast valið og aðgerðir í
loflagsmálum féllu þá í fjórða sæti. 2025 haka 48% Z kynslóðarinnar við heilsa og vellíðan, 42% við friður ogréttlæti og jafnstórt hlutfall 38% við jafnrétti kynjanna, engin fátækt og góða atvinna og hagvöxtur.

Mynd 2. Hvaða heimsmarkmið Sameinuðu Þjóðanna um sjálfbæra þróun myndir þú vilja sjá lagða mesta áherslu á í íslensku samfélagi í dag? Niðurstöður fyrir Z kynslóðina ásamt þróun á milli tímabila.

Y kynslóðin og viðhorf hennar til heimsmarkmiðanna

Árið 2021 nefndu 59% Y kynslóðarinnar aðgerðir í loftlagsmálum sem mikilvægasta heimsmarkmiðið. Árið
2023 var heilsa og vellíðan komin í efsta sætið og engin fátækt í næstefsta sætið. Í ár, 2025 velja 48% heilsu og vellíðan sem mikilvægasta heimsmarkmiðið, 42% velja frið og réttlæti og 38% velja að jöfnu jafnrétti kynjanna og enga fátækt.

Mynd 3. Hvaða heimsmarkmið Sameinuðu Þjóðanna um sjálfbæra þróun myndir þú vilja sjá lagða mesta áherslu á í íslensku samfélagi í dag? Niðurstöður fyrir X kynslóðina ásamt þróun á milli tímabila.

Viðhorf X kynslóðarinnar til heimsmarkmiðanna

Árið 2021 voru aðgerðir í loftlagsmálum mikilvægasta heimsmarkmiðið hjá X kynslóðinni. Tveimur árum síðar 2023 höfðu aðgerðir í loftlagsmálum fallið í níunda sætið en heilsa og vellíðan var orðið mikilvægasta
heimsmarkmiðið. Árið 2025 velja 52% heilsu og vellíðan sem mikilvægasta heimsmarkmiðið, þar á eftir velja 46% frið og réttlæti og 44% engin fátækt.

Mynd 4. Hvaða heimsmarkmið Sameinuðu Þjóðanna um sjálfbæra þróun myndir þú vilja sjá lagða mesta áherslu á í íslensku samfélagi í dag? Niðurstöður fyrir X kynslóðina ásamt þróun á milli tímabila.

Uppgangskynslóðin og viðhorf hennar

Hjá uppgangskynslóðinni voru aðgerðir í loftlagsmálum, heilsa og vellíðan og menntun fyrir öll mikilvægustu heimsmarkmiðið 2021. Árið 2023 höfðu aðgerðir í loftlagsmálum fallið í sjöunda en flestir völdu heilsu og vellíðan. Árið 2025 velja flestir eða 54% frið og réttlæti og 51% heilsu og vellíðan sem mikilvægasta eimsmarkmiðið, þar á eftir kemur engin fátækt og aukin jöfnuður.

Mynd 5. Hvaða heimsmarkmið Sameinuðu Þjóðanna um sjálfbæra þróun myndir þú vilja sjá lagða mesta áherslu á í íslensku samfélagi í dag? Niðurstöður fyrir uppgangskynslóðina ásamt þróun á milli tímabila.

Saga Íslensku kynslóðamælingarinnar

Í upphafi árs 2021 fór Prósent í ítarlega rannsókn á kynslóðamuni á Íslandi. Haldnir voru nokkrir
rýnihópar fyrir hverja kynslóð þar sem kafað var djúpt í viðhorf mismunandi kynslóða (eigindleg rannsókn).
Markmiðið með rýnihópum var að móta spurningarnar sem lagðar yrðu fyrir íslensku þjóðina (megindleg
rannsókn). Fjörutíu spurningar voru svo lagðar fyrir Íslendinga 15 ára og eldri á öllu landinu til að komast
betur að því hvað einkennir íslenskar kynslóðir og hvar mesti munurinn liggur.

Árið 2023 endurtókum við Kynslóðamælinguna og fjölguðum við spurningum í 53. Í mælaborði er því hægt að sjá þróun á 40 spurningum frá árinu 2021. Svörin byggja á um 2.200 svörum sem voru vigtuð m.t.t. kyns, aldurs og búsetu til að hægt sé að alhæfa um niðurstöður með 95% vissu.

Árið 2025 var kynslóðamælingin framkvæmd í þriðja sinn og voru þá spurningarnar 54 talsins. Í mælaborðinu er hægt að sjá þriggja ára þróun á 31 spurningu, tveggja ára þróun á 11 spurningum og 12 nýjar spurningar. Í ár svöruðu 2.500 manns könnuninni og voru svör þeirra vigtuð m.t.t. kyns, aldurs og búsetu til að hægt sé að alhæfa um niðurstöðurnar með 95% vissu.

Framkvæmd rannsóknar

Gögnum var safnað frá 14. febrúar til 2. mars 2025.
Aðferð: Netkönnun meðal könnunarhóps Prósents.
Úrtak: 4.800 (einstaklingar 15 ára og eldri)
Svarendur: 2.466
Svarhlutfall: 51%
Íslenska kynslóðamælingunni byggir á svörum einstaklinga niður í 15 ára aldur.

Um könnunarhóp Prósents

Í dag eru um 15.000 einstaklingar 18 ára og eldri af öllu landinu skráð í könnunarhóp Prósents. Sendar eru út kannanir á handahófskennt úrtak úr könnunarhópnum á netföng þátttakenda. Niðurstöður eru vigtaðar út frá kyni, aldri og búsetu svo hægt sé að alhæfa um þær með 95% vissu.